Sấm sét và xe — những mối lo
Khi trời giông bão có sấm sét, có những mối nguy đối với cả người và phương tiện:
- Sấm sét có thể đánh xuống vật thể cao hoặc dẫn điện qua các vật dẫn như kim loại, dây điện, cột cao.
- Dòng điện cao áp có thể sinh ra từ đột biến điện (surge) khi sét đánh vào hệ thống điện lưới gần đó.
- Ẩm ướt, nước đọng, độ ẩm cao tạo điều kiện cho dẫn điện bên ngoài nếu lớp cách điện bị hư hoặc tiếp xúc không tốt.
- Với xe điện, do có hệ thống điện cao thế (pin, dây dẫn, mạch), người ta lo ngại việc này có thể làm hỏng linh kiện, gây chập mạch, điện giật, hoặc ảnh hưởng an toàn hành khách.
Tuy nhiên, thực tế thiết kế ô tô (cả xe xăng/diesel lẫn EV) đã ứng dụng nguyên lý cage Faraday (lồng Faraday) để bảo vệ hành khách bên trong nếu sấm đánh vào xe — điện sẽ chạy trên vỏ kim loại bên ngoài rồi truyền xuống mặt đất, chứ không đi xuyên vào khoang chứa người. Cơ quan khí tượng Mỹ (National Weather Service) khẳng định: lớp vỏ kim loại xe kín (không mở cửa sổ) tạo thành một vùng an toàn cho người trong xe. National Weather Service+1
Vì vậy, không phải EV bị “không an toàn” hơn xe khác trong bão — nhưng có những điểm riêng mà người dùng EV cần hiểu để đảm bảo an toàn.
EV trong giông / sét — ưu điểm, rủi ro và thực tế
Ưu điểm
- Bảo vệ kiểu Faraday
EV có vỏ kim loại thoáng cùng cấu trúc khung/khung thân kín giúp dòng điện sét (nếu đánh trúng) đi theo vỏ ngoài, vòng qua người ngồi trong, rồi xuống đất, tương tự xe truyền thống. lightningsafetycouncil.org+2Pod+2
Nhiều nguồn cho rằng EV không phải chịu rủi ro lớn hơn xe xăng nếu bị sét đánh khi đang lưu thông trong điều kiện bình thường. Get Green Now+2Pod+2 - Hệ thống cách điện, bảo vệ mạch
Các linh kiện cao thế (pin, dây dẫn, mô-đun điều khiển) được đặt trong hộp kín, có lớp cách điện, cảm biến giám sát điện áp dòng, bảo vệ chống ngắn mạch, át mạch, bảo vệ mạch khi có đột biến điện từ bên ngoài. Điều này giúp giảm nguy cơ chập điện trong điều kiện bình thường. Get Green Now+2Pod+2
Hệ thống sạc EV cũng được thiết kế để chống rò rỉ điện và ngắt khi kết nối chưa an toàn. Capital One+2GARO+2 - Trải nghiệm thực tế
Có ghi nhận thực tế: một mẫu EV Trung Quốc chịu ba cú sét đánh mà người lái không bị thương. Sự kiện này được cho là minh họa cho hiệu quả bảo vệ của cấu trúc xe và nguyên lý Faraday. Interesting Engineering
Ngoài ra, nhiều bài viết khẳng định: “lái EV trong mưa nặng hoặc giông bão không khác gì lái xe truyền thống, miễn là bạn tuân thủ nguyên tắc lái xe an toàn trong thời tiết xấu.” Get Green Now+3electromaps.com+3Electric Motor Feed+3
Rủi ro & điểm cần lưu ý
Mặc dù EV có nhiều lớp bảo vệ, không vì thế mà có thể chủ quan trong bão sét, vì các rủi ro sau:
- Sét đánh vào sạc / dây nguồn
Nếu xe đang đang sạc điện khi có sấm sét, dây cáp nối giữa trạm sạc và xe trở thành đường dẫn tiềm năng cho dòng lan truyền từ sét (surge) — gây hư hỏng bộ sạc, mạch điện trong xe. Nhiều diễn đàn EV khuyên: khi có hiện tượng sét, nên rút phích sạc nếu có thể. Plug In America+3kiaevforums.com+3forum.ovoenergy.com+3
Nhà sản xuất thiết bị sạc cũng khuyến nghị rút sạc trong bão, và trạm sạc ngoài trời nên có thiết bị chống xung (surge protection) để bảo vệ mạch nội bộ. zandz.com+1 - Dòng điện cảm ứng / xung điện lan truyền
Sét đánh gần (không cần đánh trực tiếp vào xe) có thể tạo ra xung điện lan truyền qua đường dây điện, đường tiếp đất, gây đột biến điện (surge) lan tới các linh kiện điện tử trong xe. Điều này có thể gây hỏng vi mạch điều khiển, cảm biến, ECU, mạch sạc phụ trợ. zandz.com+1
Trạm sạc EV ngoài trời cần có thiết bị cắt xung điện (surge protection devices – SPD). zandz.com - Tiếp đất và cách điện ngoại vi
Bánh xe đồng thời là điểm cách điện—lốp cao su giúp cách điện giữa vỏ xe và đất. Khi xe đứng yên, nếu lớp cách điện của vỏ hoặc kết nối đất không tốt, có thể có rủi ro nhỏ. Nhưng thiết kế xe hiện đại hầu như đã cân nhắc điều này. - Mưa lớn, nước đọng, nguy cơ thủng cách điện
Nếu mưa quá lớn hoặc nước tràn vào vùng các mối nối điện lộ ra (nếu lớp seal bị hư), độ ẩm cao có thể làm giảm hiệu quả cách điện, dẫn đến rò rỉ hoặc sự cố mạch nhỏ. Đây là lý do phải đảm bảo xe và hệ thống sạc luôn được bảo dưỡng tốt. - Điều kiện giao thông & môi trường
Trong bão, mưa lớn làm giảm tầm nhìn, đường trơn, nguy cơ té ngã, trượt, cây đổ, ngập nước — những nguy hiểm này mới là mối rủi ro lớn hơn nhiều so với rủi ro về điện. - Khả năng hư hỏng sau sự cố
Có báo cáo thực tế rằng ô tô điện bị ngập hoặc tiếp xúc nước mặn có thể bị cháy pin sau khi rút ra khỏi vùng ngập, do muối còn sót lại gây dẫn điện giữa cực pin. Ví dụ: EV bị ngập nước mặn trong bão có thể bốc cháy sau đó. AP News
Kết luận tổng quát: Có an toàn không?
- Có điều kiện an toàn: việc lái xe điện giữa trời giông/sét không nhất thiết quá nguy hiểm hơn xe truyền thống nếu xe và hệ thống điện của nó được bảo trì tốt và bạn tuân thủ các biện pháp an toàn chung (không đi qua vùng ngập, giữ tốc độ an toàn, tránh màn sét hoạt động mạnh).
- Cần thận trọng đặc biệt nếu sạc trong bão — tốt nhất nên rút phích sạc nếu có thể khi trời có sét gần.
- Không nên liều lĩnh: nếu đường quá nguy hiểm, mưa quá lớn hoặc có cảnh báo mưa đá/sét mạnh, tốt nhất dừng lại hoặc chờ thời tiết ổn hơn.
- Bảo dưỡng và kiểm tra thường xuyên tăng cường khả năng cách điện, kín khít mạch điện giúp giảm rủi ro.
Khuyến cáo cụ thể khi lái EV giữa trời giông / sét
- Không sạc khi có sét gần
Nếu xe đang sạc và bạn thấy có sấm sét hoặc mây đen cuồn cuộn, nên rút sạc (nếu an toàn để làm việc đó). kiaevforums.com+2GARO+2
Các hệ thống sạc EV hiện đại có thiết kế bảo vệ, nhưng không nên dựa hoàn toàn vào đó trong điều kiện cực đoan. GARO+1 - Đóng tất cả cửa sổ, cửa trời
Đảm bảo khoang hành khách kín, không để cửa sổ hé mở khi trời giông để tránh ánh sáng sét lọt vào và giảm hiệu quả của lớp bảo vệ “lồng Faraday.” - Giảm tốc độ, tránh vật dẫn/trụ cao
Khi lái trong mưa giông, giữ tốc độ vừa phải, tránh xa cột điện, cây cao hoặc vật dẫn dễ dẫn sét. - Tránh dừng xe ngoài trời nếu có thể
Nếu trời quá dữ, tìm nơi trú (bãi đỗ có mái che, trong hầm đậu xe, hoặc nơi có cấu trúc chắn bảo vệ) để tránh bị sét đánh trực tiếp. - Không chạm vỏ xe khi có sét
Khi xe bị sét đánh trực tiếp hoặc rất gần, không nên chạm vào kim loại bên ngoài xe khi bạn vẫn còn bên trong (nếu có thể) để tránh truyền dòng điện từ vỏ xe qua cơ thể bạn ra đất. - Sau mưa bão: kiểm tra xe kỹ
- Kiểm tra các cảnh báo hệ thống, đèn lỗi, mạch điều khiển có báo trạng thái bất thường không.
- Kiểm tra lớp chống nước, mối nối điện, dây điện bên ngoài (dù EV ít lộ dây hơn xe truyền thống).
- Nếu bạn nghi ngờ có sự cố, đưa đến trung tâm dịch vụ để kiểm tra kỹ các hệ thống điện cao thế.
