Bạn nghĩ xe điện là công nghệ của thế kỷ 21? Sự thật là, nó còn lâu đời hơn cả xe chạy bằng xăng. Lịch sử xe điện là một hành trình đầy thăng trầm. Nó bắt đầu từ rất sớm, từng là Vua, rồi bị lãng quên, và nay đã trở lại ngoạn mục.
Hãy cùng Thích Xe Điện quay ngược thời gian.
Những cỗ xe điện đầu tiên (Thập niên 1830)
Chiếc xe điện đầu tiên không phải là một sản phẩm hào nhoáng. Nó là một cỗ xe thô sơ do Robert Anderson, một nhà phát minh người Scotland, chế tạo vào khoảng năm 1832.
Chiếc xe này chạy bằng pin sơ cấp. Tức là loại pin không thể sạc lại. Mỗi khi hết điện, người ta phải thay pin mới. Điều này rất bất tiện và tốn kém. Dù vậy, nó đã chứng minh một khái niệm quan trọng: động cơ điện có thể tạo ra chuyển động.
Nhiều nhà phát minh khác ở Hà Lan và Mỹ cũng tạo ra các phiên bản tương tự trong cùng thời kỳ. Họ đã đặt nền móng cho một cuộc cách mạng.
Thời kỳ hoàng kim: Khi xe điện thống trị đường phố (1890 – 1910)
Bước ngoặt thực sự đến vào năm 1859. Nhà vật lý người Pháp Gaston Planté phát minh ra pin axit-chì. Đây là loại pin có thể sạc lại đầu tiên trên thế giới. Công nghệ này đã mở ra kỷ nguyên thực tiễn cho xe điện.
Đến cuối thế kỷ 19, xe điện trở nên cực kỳ phổ biến tại các thành phố lớn. Chúng có nhiều ưu điểm vượt trội so với xe xăng thời đó:
- Không mùi hôi: Xe không thải ra khói xăng khó chịu.
- Không ồn ào: Động cơ điện vận hành cực kỳ êm ái.
- Dễ khởi động: Không cần dùng tay quay trục khởi động nặng nề và nguy hiểm.
- Không cần sang số: Việc lái xe đơn giản hơn nhiều.
Năm 1899, một chiếc xe điện tên là "La Jamais Contente" (Tạm dịch: Kẻ không bao giờ thỏa mãn) đã làm nên lịch sử. Nó trở thành chiếc xe đầu tiên trên thế giới phá vỡ tốc độ 100 km/h. Điều này cho thấy tiềm năng hiệu suất đáng kinh ngạc của xe điện.
Vì sao xe xăng chiến thắng?
Vậy tại sao một công nghệ ưu việt như vậy lại biến mất? Có ba lý do chính:
- Ford Model T ra đời (1908): Henry Ford đã sản xuất hàng loạt xe xăng giá rẻ. Một chiếc Model T có giá chỉ bằng 1/3 so với một chiếc xe điện tương đương.
- Phát hiện các mỏ dầu lớn: Xăng trở nên cực kỳ rẻ và dễ tiếp cận. Mạng lưới trạm xăng mọc lên khắp nơi.
- Phát minh bộ đề điện (1912): Charles Kettering phát minh ra bộ khởi động điện cho xe xăng. Nó đã loại bỏ nhược điểm lớn nhất là phải quay tay để nổ máy.
Xe điện với phạm vi hoạt động ngắn và thời gian sạc lâu đã nhanh chóng bị lép vế.
So sánh xe điện và xe xăng đầu thế kỷ 20
| Tiêu chí | Xe điện | Xe xăng |
|---|---|---|
| Giá thành | Cao | Thấp (nhờ sản xuất hàng loạt) |
| Phạm vi | Thấp (khoảng 50-80 km) | Cao (dễ dàng đổ thêm xăng) |
| Sự tiện lợi | Sạc chậm, ít trạm sạc | Nạp xăng nhanh, trạm xăng phổ biến |
| Vận hành | Êm ái, dễ lái, không mùi | Ồn ào, rung, khó khởi động (trước 1912) |
| Bảo trì | Đơn giản | Phức tạp |
Sự trở lại ngoạn mục
Xe điện chìm vào quên lãng trong gần một thế kỷ. Chúng chỉ xuất hiện lác đác trong các dự án thử nghiệm.
Cuộc khủng hoảng dầu mỏ những năm 1970 đã nhen nhóm lại sự quan tâm. Nhưng phải đến khi công nghệ pin Lithium-ion ra đời, mọi thứ mới thực sự thay đổi. Pin Li-ion nhẹ hơn, lưu trữ nhiều năng lượng hơn và có tuổi thọ cao hơn pin axit-chì.
Tesla Roadster (2008) là chiếc xe đã chứng minh xe điện hiện đại có thể vừa đẹp, vừa nhanh, vừa có phạm vi hoạt động ấn tượng. Kể từ đó, cuộc đua xe điện toàn cầu chính thức bắt đầu.
Kết bài
Lịch sử xe điện không phải là một đường thẳng. Nó là một vòng lặp. Công nghệ từng bị coi là lỗi thời nay đã trở lại mạnh mẽ hơn bao giờ hết, nhờ vào sự tiến bộ của công nghệ pin và nhận thức về môi trường.
- Xe điện không phải là mới: Chúng có lịch sử lâu đời hơn xe xăng.
- Công nghệ pin là chìa khóa: Sự tiến hóa từ pin không sạc, pin axit-chì đến pin Li-ion đã quyết định sự trỗi dậy của xe điện.
- Tương lai là điện: Lần trở lại này, xe điện có đủ mọi yếu tố để thay đổi hoàn toàn ngành giao thông.
Việc lựa chọn một chiếc xe điện ngày nay không chỉ là chạy theo xu hướng. Đó là tham gia vào chương tiếp theo của một câu chuyện công nghệ đáng kinh ngạc đã bắt đầu từ gần 200 năm trước.
Xem thêm
- Xe đạp điện/trợ lực điện: Xu hướng di chuyển đô thị mới
- BEV, PHEV, HEV: Phân biệt 3 loại xe “điện” phổ biến nhất
- Top 10 hãng xe điện lớn nhất thế giới 2025
- Hướng dẫn đăng kiểm xe điện: Có khác gì xe xăng? (Chi phí, quy trình)